Ertokuş Hanı: Tarihin İpek Yolu'ndaki Sessiz Tanığı

Isparta'nın Gelendost ilçesinde, Eğirdir Gölü'nün kıyısında yer alan Ertokuş Hanı, diğer adıyla Kudret Han olarak da bilinir. Tarihi İpek Yolu üzerinde, Eğirdir'i Konya'ya bağlayan kervan yolu üzerinde konumlanan bu yapı, hem tarihi hem de mimari özellikleriyle dikkat çekiyor. Han, Selçuklu dönemi mimarisinin önemli bir örneği olup, günümüze kadar ulaşmayı başarmış değerli bir kültürel mirasımızdır.

Konumu ve Çevresi

Ertokuş Hanı, Yeşilköy mevkiinde bulunur ve Eğirdir Gölü'nün doğu kıyısında yer alır. Hanın bulunduğu yer, dağların ve gölün birleştiği, doğal güzellikleri ile büyüleyen bir noktadadır. Hanın hemen yanında bulunan yolun, geçmişte "Kudret Yolu" olarak bilinen İpek Yolu'nun bir parçası olduğu düşünülmektedir.

Mimari Özellikleri

Han, kuzey-güney yönünde uzanan dikdörtgen bir plan üzerine inşa edilmiştir. Yapı, avlu ve kapalı/barınak bölümlerinden oluşur.

• Avlu: Güney cephesinin ortasında bulunan taçkapıdan girilen avlu, doğu ve batı kenarları boyunca karşılıklı olarak sıralanan sivri beşik tonoz örtülü yarı açık mekanlarla çevrilidir. Onarım çalışmaları sırasında avlunun ortasında sekizgen planlı bir havuz kalıntısına rastlanmıştır. Ayrıca avlunun güneydoğu ve güneybatı köşelerinde simetrik iki ayrı mekân bulunmaktadır. Bu mekânlar, ikişer odadan oluşur ve sivri beşik tonozlarla örtülmüştür. Avlunun doğu tarafındaki kubbeli oda, geçmişte mescit olarak kullanılmış olabilir.
• Kapalı/Barınak Bölümü: Avlunun kuzeyinde yer alan kapalı bölüm, T şeklinde düzenlenmiş olup, dörder ayakla üç sahna ayrılmıştır. Yapılan kazılarda, ayaklar arasındaki taş sekiler ortaya çıkarılmıştır. Kapalı bölümün dış duvarları taş örgülü payandalarla desteklenmiştir.
• Malzeme ve Yapım Tekniği: Hanın inşasında düzgün kesme taşlar, moloz taşlar ve tuğlalar kullanılmıştır. Yapı, moloz taş duvar tekniğiyle inşa edilmiştir. Kapalı bölümün çatısı ise taşlardan yapılmıştır.

Tarihi ve Kitabesi

Hanın kapalı bölümünün taç kapısındaki mermerden yazılmış dört satırlık kitabesine göre, han, Mübârizeddîn Ertokuş tarafından 1203/04 yılında yaptırılmıştır. Kitabede, hanın Sultan adına yaptırıldığı ve Allah rızası için inşa edildiği belirtilir. Kaynaklarda belirtildiğine göre, hanın yapım tarihi 1223-1224 yılları arasında olup, Selçuklu Sultanı Alaeddin Keykubad I dönemine denk gelir. Mübârizeddîn Ertokuş, Selçuklu devlet adamı olarak bilinir ve Alaeddin Keykubad I'in sarayında önemli bir yere sahipti.

Ertokuş'un Diğer Eserleri

Ertokuş, sadece bu hanı yaptırmakla kalmamış, aynı zamanda çevrede başka hayır işleri ve yapılar da inşa ettirmiştir. Atabey'de bir medrese ve türbe, Eğirdir'de bir medrese ve türbe ile Sivas ve Tokat arasında yıkılmış bir köprü yaptırmıştır.

Günümüzdeki Durumu ve Restorasyon

Uzun yıllar boyunca bakımsız kalan han, 2007 yılında başlanan restorasyon çalışmalarıyla yeniden hayat bulmuştur. Restorasyon sürecinde, hanın özgün mimarisine sadık kalınarak önemli onarımlar yapılmıştır. Yapılan kazı çalışmalarında da yeni bilgilere ulaşılmıştır.

Hanın Önemi ve Geleceği

Ertokuş Hanı, sadece mimari bir yapı olmanın ötesinde, tarihe tanıklık eden bir kültürel mirastır. İpek Yolu üzerinde bulunması, onu geçmişte önemli bir ticaret ve konaklama merkezi yapmıştır. Bugün ise restore edilmiş haliyle turizme kazandırılması hedeflenmektedir. Hanın sahip olduğu doğal güzellikler ve tarihi değer, ziyaretçilere unutulmaz bir deneyim sunmaktadır.